Rys historyczny
Lata 40-te XX wieku: neurofizjolog K. Bobath i jego żona fizjoterapeutka B. Bobath opracowali metodę neurorozwojową dla pacjentów z uszkodzeniami OUN. Lata 50-te XX wieku – modyfikacja metody przez lekarkę E. Kong i fizjoterapeutkę M. Quinton. Metoda NDT-Bobath jest ciągle modyfikowana i unowocześniana.

Metoda NDT-Bobath jako koncepcja usprawniania

N – neuro (nerwowo) – stosowana w zaburzeniach ruchowych pochodzenia ośrodkowego i dotycząca będącego w fazie rozwoju mózgu
D – developmental (rozwojowa), czyli oparta o szczegółową analizę rozwoju psychomotorycznego
T – treatment (usprawnianie), czyli terapia oparta o tzw. manipulację punktami kluczowymi.

Rozwój metody NDT-Bobath w Polsce

W 1988 roku odbył się pierwszy kurs podstawowy metody NDT-Bobath, w 1992 roku drugi kurs w CZD w Warszawie. Od tego czasu kursy są organizowane regularnie. Wyszkolonych jest ponad 300 specjalistów różnych dziedzin (lekarze, fizjoterapeuci, logopedzi, terapeuci zajęciowi).

Zaburzenia neurorozwojowe a mózgowe porażenie dziecięce

Pewną diagnozę mózgowego porażenia dziecięcego można dopiero postawić po pierwszym roku życia. W ciężkich uszkodzeniach nieprawidłowości ujawniają się przed 10 miesiącem życia, wczesne uchwycenie ciężkich zaburzeń OUN nie nastręcza wielu problemów. Diagnostyczne problemy stanowią „lekkie” mózgowe zaburzenia psychoruchowe. Należy się liczyć z możliwością spontanicznej kompensacji. Wczesna diagnoza – wczesne usprawnianie zwiększają szansę na prawidłowy rozwój dziecka. Uzasadnia się to: większą plastycznością mózgu małego dziecka; nieobecnością wadliwych stereotypów ruchowych. Wiek 2 – 4 miesiąc życia uznawany jest za optymalny jeżeli chodzi o rozpoczęcie usprawniania, w wielu uzasadnionych przypadkach rozpoczyna się w OIT wspieranie rozwoju dziecka; wszelkie działania muszą być indywidualnie dobierane do każdego dziecka.

Główne założenia koncepcji usprawniania neurorozwojowego

Główne założenia teoretyczne stanowiące podstawy koncepcji usprawniania neurorozwojowego:

• integracyjna funkcja OUN
• wariantowość i zmienność rozwoju psychoruchowego
• plastyczność mózgu
  Metoda NDT-Bobath nie zawiera żadnych gotowych zestawów ćwiczeń. Zasadniczym narzędziem służącym do szczegółowego planowania
  i programowania usprawniania jest obserwacja i wnikliwa analiza „mechanizmu antygrawitacyjnego”, a więc głównie jakości wzorców posturalnych i motorycznych oraz odpowiadającego im rozkładu napięcia posturalnego w przebiegu rozwoju psychomotorycznego.

Diagnostyka neurorozwojowa według metody NDT-Bobath

Schemat badania został opracowany przez dr E. Kong. Podstawowym narzędziem diagnostycznym jest:

• studium zachowań ruchowych
• spontaniczna aktywność
• adaptacja dziecka do zmieniających się warunków zewnętrznych
• obserwacja odruchów postawy w różnych pozycjach

Integralną i bardzo ważną częścią badania jest wnikliwie zebrany i odpowiednio opracowany wywiad. W diagnostyce neurorozwojowej NDT istotne znaczenie ma obserwacja wzorców zachowań motorycznych i napięcia posturalnego, pomocnicze zaś są badania laboratoryjne i obrazowe OUN.

W diagnozie neurorozwojowej uwzględniane są dwa główne elementy badania:

1. ocena jakości wzorców posturalnych i motorycznych
2. ocena jakości napięcia posturalnego

a) ocena jakości wzorców posturalnych i motorycznych: zmienność i zróżnicowanie wzorców motorycznych oraz ich fazy rozwoju; stopniowe hamowanie wpływu aktywności odruchowej odruchów prymitywnych i tonicznych oraz stopniowa dominacja wpływu reakcji nastawczych i równoważnych, rozdzielenie globalnych synergii mięśniowych, aktywność antygrawitacyjna.

b) ocena jakości napięcia posturalnego – Oceniane jest na podstawie aktywności spontanicznej. Należy oceniać rozkład napięcia, porównując go w obszarach proksymalnych. Prawidłowe napięcie mięśniowe musi być wystarczająco wysokie, aby przeciwstawić się sile ciężkości a zarazem wystarczająco niskie, aby umożliwić poruszanie się.

Obserwacja spontanicznej aktywności dziecka dotyczy jego 8 pozycji diagnostycznych, zwraca się szczególną uwagę na:

• kontrolę głowy, obręczy barkowej, tułowia, miednicy
• wyprost bioder
• stabilność posturalną i mobilność
• ruchy antygrawitacyjne
• rozwój ruchów selektywnych
• spontaniczne reakcje dziecka na zmieniające się sytuacje.

Pozycja pronacyjna: przodopochylenie miednicy i wyprost w stawach biodrowych, sięganie i chwytanie do przodu z bocznym przemieszczeniem ciała i bocznym przenoszeniem ciężaru ciała, reakcje nastawcze głowy, podpór na przedramionach.

Pozycja boczna: symetria ustawienia głowy, reakcje nastawcze głowy, równomierną aktywność prostowników i zginaczy;

Pozycja supinacyjna: symetrię ułożenia głowy, ruchy antygrawitacyjne, sięganie i chwytanie, uniesienie miednicy, zakres widzenia do 180 stopni w podciąganiu do siadu: posturalne wyrównanie głowy i tułowia, stabilizacja barków, pracę mięśni brzucha, symetrię ustawienia głowy

Pozycja siedząca: ustawienie głowy, tułowia i rąk w linii środkowej ciała, symetria ustawienia, sięganie i chwytanie, posturalne wyrównanie głowy, tułowia, obręczy barkowej;

Pozycja stojąca: wyrównanie posturalne, symetria ustawienia głowy, wyprost
w stawach biodrowych, swobodne ruchy rąk, przenoszenie ciężaru ciała z nogi na nogę;

Podpór obronny: obronny podpór rąk na kończynach górnych, symetria ustawienia głowy, wyrównanie posturalne, aktywność antygrawitacyjna;

Pozycja w zawieszeniu horyzontalnym: wyprost przeciw sile ciążenia, wyrównanie posturalne, swobodne ruchy kończyn górnych i dolnych

Metoda NDT obejmuje również odpowiednią pielęgnację. W codziennych zabiegach pielęgnacyjnych tkwią znaczne możliwości terapeutyczne. Poprzez odpowiednie: karmienie, pomoc w ubieraniu, noszenie, zabawę można umożliwić dziecku: odbieranie prawidłowych doświadczeń sensomotorycznych, hamowanie reakcji nieprawidłowych, ułatwienie reakcje właściwych.

Wskazania do usprawniania wg. E. Kong: nasilająca się dominacja patologicznych wzorców posturalnych i motorycznych po 4 m. ż.; asymetria i stereotypowość zachowań ruchowych pojawiających się po 5 m. ż.; asymetryczny wzorzec posturalny ATOS, globalny wzorzec zgięciowy, globalny wzorzec wyprostny.