Na całość koncepcji Vojty składają się część diagnostyczna, dająca możliwość wychwycenia zaburzeń w rozwoju już w pierwszych tygodniach życia niemowlęcia oraz część terapeutyczna Vojty, która umożliwia wczesne rozpoczęcie niezbędnej rehabilitacji zanim utrwalą się patologiczne wzorce motoryki.

Założeniem koncepcji Vojty jest istnienie genetycznie zakodowanych globalnych wzorców lokomocji w programie zwanym ontogenezą ruchową zawierającą indywidualny program rozwoju ruchowego przynależnego gatunkowi ludzkiemu. Oznacza to, że wszystkie mechanizmy potrzebne do zmiany pozycji ciała, obracanie się, pełzanie, pionizowania się oraz przemieszczania do przodu, czworaki istnieją od momentu poczęcia organizmu człowieka, a ujawniają się stopniowo w sposób automatyczny, w miarę dojrzewania centralnego układu nerwowego. Rozwój każdego człowieka postępuje według tego zakodowanego genetycznie programu.

Dziecko, które rozwija się prawidłowo, czerpie z tego programu i jego rozwój ruchowy przebiega prawidłowo bez żadnej pomocy z zewnątrz. Niemowlę z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego już od pierwszych dni życia nie może realizować genetycznie uwarunkowanego programu rozwoju, gdyż droga do niego pozostaje zablokowana na skutek uszkodzenia dróg i ośrodków układu nerwowego. Z czasem niemowlę zaczyna posługiwać się w kontaktach z otoczeniem zastępczymi wzorcami ruchowymi. Ten nieprawidłowy wzorzec ruchu stopniowo odzwierciedla się w korze mózgu i utrwala się w świadomości nieprawidłowy wzorzec schematu własnego ciała.

Vojta opracował sposób terapii polegający na odruchowym uaktywnianiu i wyzwalaniu genetycznie zakodowanych mechanizmów lokomocji. Można je wyzwolić u każdego człowieka, niezależnie od stopnia uszkodzenia układu nerwowego i niezależnie od wieku.

Pierwsze objawy u dziecka, które powinny zaniepokoić rodziców

Pierwsze objawy u dziecka, które powinny zaniepokoić rodziców to:

• trudności z zasypianiem, zbyt mała ilość snu, problemy podczas karmienia dziecka, częste lub obfite ulewania,
• nadmierny spokój dziecka, brak zainteresowania twarzą ludzką, brak kontaktu wzrokowego, brak wodzenia wzrokiem za zabawką pod koniec 2 m-ca życia,
• częsty, uporczywy płacz bez wyraźnego powodu, ostry krzyk, nadmierne reakcje lękowe podczas codziennej toalety dziecka, kąpieli, zmiany pozycji,
• prężenia nóżek (jednej lub obu), baletowe ustawienie stóp, zaciskanie piąstek z kciukami schowanymi w dłoniach (jednej lub obu),
• drżenia kończyn lub bródki, drgawki, bezdechy,
• asymetria ułożenia, prężenia ciała i odginanie głowy do tyłu, „mostki”,
• nadmierny opór lub wiotkość mięśniowa zauważalna podczas opieki przy dziecku,
• brak równowagi i niechęć w leżeniu na brzuchu po 3 m-cu życia i potem,
• obrót tylko na jeden bok, ciągłe cofanie łokci.

Metoda Vojty a badania naukowe

Metoda Vojty jest bardzo popularna na całym świecie. Szkolenia lekarzy i terapeutów odbywają się w Argentynie, Austrii, Chile, Czechach, Francji, Danii, Norwegii, Finlandii, Indiach, Japonii, Hiszpanii, Korei Płd., Meksyku, Niemczech, Rumunii, Szwecji, Wenezueli, Włoszech oraz Polsce („Promyk Słońca”, Wrocław).

Jej skuteczność i efekty podparte są licznymi badaniami naukowymi. Wyniki badań Vojty (1973, 1985, 1987, 1988) potwierdzili Costi i in.(1983) oraz Lajosi (1975, 1980). Vojta (1973) porównuje wyniki leczenia dzieci swoją metodą z wynikami leczenia uzyskanymi przez Kong (1966) i Hochleinter (1971) leczonych metodą Bobathów. Dzieci objęte terapią metodą Bobath wymagały dłuższego leczenia, u większej liczby rozwinęło się mózgowe porażenie dziecięce (u ok.16%), natomiast u Vojty tylko 4%. U Feldkamp (1972) spośród wcześnie leczonych metodą Bobath 90 dzieci u 35 (39%) rozwinęło się mózgowe porażenie dziecięce.

Vojta uważał, że wczesne leczenie jego metodą zapobiega rozwojowi klinicznych objawów niedowładów i porażeń u minimum 60% dzieci zagrożonych mózgowym porażeniem dziecięcym. Za dowód skuteczności uznaje się fakt, że zmieniło się spektrum form mózgowego porażenia dziecięcego
w Niemczech, gdzie szeroko stosowana jest ta metoda.

Thiesen-Mutter (1977,1982) krytykuje wypowiedzi o szkodliwym wpływie terapii na psychikę leczonych dzieci. Autorka bowiem, porównując przy pomocy ankiety cechy 88 dzieci leczonych metodą Vojty i 88 dzieci zdrowych, nie stwierdziła różnic istotnych statystycznie w następujących cechach: tendencje neurotyczne, agresywność, lękliwość, nieśmiałość, dojrzałość, samodzielność.

Hellbrügge (1981) podaje, że w Centrum Dziecka w Monachium rozpoczęto kontrolowane badania nad skutecznością metody Vojty i Bobathów. Po 3 miesiącach jednak przerwano badania, ponieważ terapeutki pracujące metodą Bobath nie chciały jej dłużej stosować, widząc większą skuteczność metody Vojty.

Imamura i in.(1987) wykazali istnienie pozytywnej korelacji między częstością występowania nieprawidłowości w badaniu przy użyciu tomografii komputerowej a stopniem ciężkości zaburzeń centralnej koordynacji nerwowej stwierdzanych metodą Vojty.

Aufschnaiter i Heumann (1981) uważają metodę Vojty za najlepszą metodę wczesnej terapii dzieci z rozszczepem kręgosłupa. Również Szmigiel i in.(1998) podają korzystne wyniki wczesnego usprawniania dzieci z przepukliną oponowo-rdzeniową metodą Vojty.

Bauer i Vojta (1984) podają, że przy leczeniu porażeń splotu barkowego uzyskali 42% wyleczeń, a u 44% dzieci znaczną poprawę funkcji po półtorarocznym leczeniu.