Badanie gotowości szkolnej

CZYM JEST GOTOWOŚĆ SZKOLNA?

„Dojrzałość, gotowość czy zdolność dziecka do podjęcia nauki szkolnej, to pojęcia zamiennie używane w literaturze przedmiotu w celu określenia stanu rozwoju dziecka wchodzącego w nowy i niezwykle ważny okres jego życia, w którym musi sprostać nowym wymaganiom i oczekiwaniom ze strony otoczenia społecznego”.
(E. Jarosz, E. Wysocka, Diagnoza psychopedagogiczna. Podstawowe problemy i rozwiązania, Warszawa 2006, s. 183.)

„Dojrzałość szkolna oznacza osiągnięcie przez dziecko pewnego momentu równowagi pomiędzy własnymi możliwościami rozwojowymi a wymaganiami szkoły”.
(E. Jarosz, Wybrane obszary diagnozowania pedagogicznego, Katowice 2006, s. 69.)

„Aby dziecko z sukcesem mogło rozpocząć funkcjonowanie w nowej dla siebie roli, musi osiągnąć odpowiedni do tej roli poziom rozwoju. Tak było przy rozpoczynaniu kariery przedszkolaka, tak jest i przy początkach edukacji szkolnej. Dziecko musi osiągnąć dojrzałość czy też gotowość szkolną. Oznacza to konieczność prezentowania takiego poziom rozwoju we wszystkich sferach, jaki umożliwia sprostanie wymaganiom i oczekiwaniom szkoły. Aby uznać dziecko za dojrzałe do szkoły, nie wystarczy, że potrafi ono np. czytać, liczyć do 20, ma dużo wiedzy (a szczegółami z życia dinozaurów imponuje wszystkim na rodzinnych zgromadzeniach), buduje piękne, złożone zdania. Dziecko musi także umieć się samo ubrać i rozebrać, dać sobie radę w przeniesieniu tornistra z szatni do klasy, umieć dogadać się z innymi dziećmi, zgodnie bawić się z nimi, czasem pogodzić się z porażką (bo nie zawsze będzie przecież najlepsze…), spakować, kiedy trzeba wszystkie swoje przybory i niczego nie zostawić na ławce. Krótko mówiąc, musi osiągnąć dojrzałość nie tylko w zakresie intelektu, ale także w pozostałych sferach rozwoju: fizycznego, emocjonalnego, społecznego. Stosunkowo często psychologowie i pedagodzy sygnalizują, że dzieci bardzo sprawne poznawczo, intelektualnie, bywają jednocześnie zadziwiająco niedojrzałe emocjonalnie i społecznie (np. wybuchają płaczem po otrzymaniu od nauczycielki uwagi krytycznej czy obrażają się, jeśli praca innego dziecka zostanie wyżej oceniona)”.

(A. Piotrowska, Dzieci u progu szkoły. Osiągnięcia rozwojowe sześciolatka, [w:] Diagnoza przedszkolna i wspomaganie dzieci w osiąganiu gotowości do nauki w szkole, red. Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa, s. 34–35, www.ore.edu.pl, (dostęp 26.10.2015 r.))

BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ

Jak to wygląda w naszej Poradni?

W trakcie spotkań diagnostycznych staramy się traktować rodzica jako partnera w podejmowaniu decyzji w sprawie drogi edukacyjnej jego dziecka. To rodzic ma rozległą i istotną wiedzę na temat dziecka. Wie jak jego dziecko radzi sobie z porażką, jak wyraża emocje, te pozytywne i te negatywne, jak radzi sobie w nowych sytuacjach społecznych, na ile jest samodzielne i wytrwałe, jak przestrzega ustalonych zasad, wykonuje polecenia, jak skupia się na zadaniach, itp.

Naszym zdaniem diagnoza dojrzałości szkolnej powinna być wieloprofilowa
i wielospecjalistyczna. Konieczne jest więc zastosowanie różnych metod badawczych uzupełniających badania testowe, np. obserwacja zachowania się dziecka, pogłębiony wywiad rozwojowy z rodzicami lub opiekunami dziecka, techniki kwestionariuszowe itp.

I. Spotkanie rodziców/opiekunów dziecka z psychologiem lub pedagogiem

1. Analiza wniosku opiekuna oraz załączonej do niego dokumentacji: opinii
z przedszkola, wyników przeprowadzonych wcześniej badań – psychologicznych, logopedycznych, integracji sensorycznej, dokumentacji medycznej.
2. Wywiad z opiekunem mający na celu:
zebranie wiedzy na temat dziecka (stanu zdrowia, przebiegu dotychczasowego rozwoju), rodziny  i środowiska lokalnego,
pogłębienie wiedzy na temat zgłaszanych trudności dziecka i wątpliwości co do jego poziomu gotowości szkolnej,
ocena za pomocą kwestionariuszy temperamentu dziecka, rozwoju sensomotorycznego,  kompetencji emocjonalno-społecznych, itp.

II. Badanie aktualnego poziomu gotowości szkolnej dziecka

Ocena poziomu aktualnego przygotowania dziecka do spełniania obowiązku szkolnego w zakresie:

• poziomu rozwoju poznawczego,
• sprawności percepcyjno-motorycznej,
• sprawności językowych,
• rozwoju emocjonalno-motywacyjnego,
• rozwoju społecznego,
• opanowania umiejętności przewidzianych jako efekty realizacji podstawy
• programowej wychowania przedszkolnego.

KIEDY WARTO OCENIAĆ GOTOWOŚĆ SZKOLNĄ DZIECKA?

GOTOWOŚĆ EMOCJONALNO-MOTYWACYJNA

• Reakcje emocjonalne dziecka przybierają postać nieakceptowaną społecznie – krzyczy, bije, obraża się, ucieka.
• Nie umie bawić się w grupie dzieci – zabiera zabawki, narzuca swoje zdanie, kłóci się. Jest mało samodzielne, oczekuje ciągłej pomocy nauczyciela.
• Nie przestrzega ustalonych zasad, odmawia wykonywania poleceń nauczyciela. Płacze, protestuje przy rozstaniu z rodzicami, gdy przyprowadzają je do przedszkola lub potem do szkoły.
• Poddaje się przy wszelkich napotkanych trudnościach, odmawia dalszego wykonania trudnego dla siebie zadania, wycofuje się z trudnych dla siebie sytuacji.
• Dziecko jest niecierpliwe, nadmiernie skoncentrowane na sobie (egocentryczne).
• Jest nastawione głównie na zaspokajanie potrzeby bliskości i bezpieczeństwa.

GOTOWOŚĆ SŁOWNIKOWO-POJĘCIOWA

• Dziecko mało mówi, używa niewielu słów, nie umie nazwać wielu rzeczy.
• Niepoprawnie, w złym kontekście używa słów i myli pojęcia.
• Z trudem wyraża swoje myśli. Ma krótkie, ubogie wypowiedzi. Buduje proste zdania.
• Ma problem z dostrzeganiem cech wspólnych, elementy łączy w zbiory przypadkowo, na zasadzie kolekcji.
• Nie umie zauważać pewnych wspólnych zasad, reguł.
• Ma trudność z dopasowywaniem do liter i cyfr właściwych symboli, nie rozumie znaczenia symboli.

GOTOWOŚĆ PSYCHOMOTORYCZNA

MOTORYKA

• Chłód dziecka jest niewłaściwy – ma problem z chodzeniem na palcach, na piętach.
• Jego postawa ciała jest nieprawidłowa, a napięcie ciała niewłaściwe.
• Dziecko ma kłopoty z wykonywaniem ćwiczeń i zabaw ruchowych, ma problemy z równowagą.
• Ruchy dziecka są niezdarne, niezgrabne, często się przewraca, uderza, potrąca przedmioty i osoby.
• Słabo biega, skacze, rzuca i chwyta.
• Tempo wykonywanych ruchów jest nadmiernie szybkie lub bardzo wolne.

GRAFOMOTORYKA

• Dziecko ma małą ruchliwość i precyzję ruchów rąk, dłoni, nadgarstka.
• Słabo i niechętnie rysuje, unika manipulowania drobnymi przedmiotami.
• Ma małą sprawność palców przy czynnościach samoobsługowych – guziki, suwaki, sznurowadła, szczotka, grzebień.
• Napięcie mięśni rąk jest zbyt słabe lub zbyt silne.
• Niepoprawnie chwyta kredkę, ołówek, nożyczki.
• Ma trudności z wycinaniem, wydzieraniem, malowaniem, lepieniem, budowaniem z klocków.
• Nacisk przyborów piśmiennych na kartkę jest zbyt duży lub zbyt słaby.
• Szybko się męczy, wykonując prace manualne.
• Narysowane przez niego linie są drżące, przerywane, chwiejne.
• Tempo pracy dziecka jest bardzo wolne.
• Mała jest płynność ruchów – ruchy są albo zbyt gwałtowne, albo zbyt powolne.
• Ma trudności z utrzymaniem się w liniaturze, w konturach rysunku.
• Jego rysunki są ubogie w szczegóły, proste, schematyczne.
• Bardzo niska estetyka prac plastycznych, zeszytów ćwiczeń.

ARTYKULACJA

• Mowa dziecka jest niewyraźna, trudno ją zrozumieć.
• Mówi sylabami, nie kończy wyrazów.

PERCEPCJA WZROKOWA

• Ma problemy z odróżnianiem szczegółów na obrazku.
• Ma trudności w porównywaniu elementów, wskazywaniu podobieństw.
• Pomija drobne elementy obrazków.
• Nie umie poprawnie odwzorować prostych figur, szlaczków, wzorów.
• Rysunki dziecka są ubogie, niepełne, bez szczegółów.
• Ma trudności w wyróżnieniu figury i tła.
• Ma trudności w różnicowaniu i/lub nazwaniu kolorów.

PERCEPCJA SŁUCHOWA

• Dziecko ma trudności z wychwyceniem i nazwaniem dźwięków z otoczenia.
• Nie potrafi naśladować dźwięków ani odtwarzać układów dźwięków, np. ich rytmu.
• Ma trudności z podziałem wyrazu na sylaby, zdania na wyrazy.
• Ma trudności z analizą wyrazów (wyróżnieniem pierwszej i ostatniej głoski).
• Ma trudności z syntezowaniem głosek w cały wyraz.
• Jego pamięć słuchowa jest obniżona, ma problemy z zapamiętaniem nowych słów (często zniekształca nowe, dłuższe wyrazy), poleceń, piosenek, wierszy, ciągów cyfr, itp.

KONCENTRACJA

• Uwaga dziecka łatwo się rozprasza, jest podatna na wszelkie bodźce pojawiające się w otoczeniu.
• Czas skupienia uwagi jest bardzo krótki.
• Dziecko ma trudności z zapamiętaniem całej instrukcji.
• Dziecko przerywa, nie kończy wykonywanych zadań.

PAMIĘĆ

• Nie pamięta podstawowych informacjo o sobie i swoim otoczeniu (adres, imiona bliskich).
• Ma trudności za zapamiętaniem cyfr, liter, nazw (figur geometrycznych, nazw miesięcy i dni tygodnia).
• Długo uczy się wierszy, piosenek, potrzebuje wielu powtórzeń i szybko zapomina.

ORIENTACJA W SCHEMACIE CIAŁA, LATERALIZACJA

• Myli strony prawa-lewa.
• Jest oburęczne, brak preferencji jednej ręki.
• Ma skrzyżowaną lateralizację.
• Ma problemy z kierunkiem rysowania, pisania, liniaturą, planowaniem rozkładu materiału na stronie.
• Ma trudności z odwzorowywaniem liter, cyfr, zapisuje je w lustrzanym odbiciu.
• Wykonując ćwiczenia fizyczne myli kierunki zwrotów, obrotów.
• Nie rozumie pojęć dotyczących stosunków przestrzennych.

INTEGRACJA

• Integracja wszystkich wymienionych wyżej funkcji jest zaburzona, jest między nimi słaba współpraca, co może się przejawiać między innymi w słabej koordynacji wzrokowo-słuchowo-ruchowej.