„Dojrzałość, gotowość czy zdolność dziecka do podjęcia nauki szkolnej, to pojęcia zamiennie używane w literaturze przedmiotu w celu określenia stanu rozwoju dziecka wchodzącego w nowy i niezwykle ważny okres jego życia, w którym musi sprostać nowym wymaganiom i oczekiwaniom ze strony otoczenia społecznego”.
(E. Jarosz, E. Wysocka, Diagnoza psychopedagogiczna. Podstawowe problemy i rozwiązania, Warszawa 2006, s. 183.)
„Dojrzałość szkolna oznacza osiągnięcie przez dziecko pewnego momentu równowagi pomiędzy własnymi możliwościami rozwojowymi a wymaganiami szkoły”.
(E. Jarosz, Wybrane obszary diagnozowania pedagogicznego, Katowice 2006, s. 69.)
„Aby dziecko z sukcesem mogło rozpocząć funkcjonowanie w nowej dla siebie roli, musi osiągnąć odpowiedni do tej roli poziom rozwoju. Tak było przy rozpoczynaniu kariery przedszkolaka, tak jest i przy początkach edukacji szkolnej. Dziecko musi osiągnąć dojrzałość czy też gotowość szkolną. Oznacza to konieczność prezentowania takiego poziom rozwoju we wszystkich sferach, jaki umożliwia sprostanie wymaganiom i oczekiwaniom szkoły. Aby uznać dziecko za dojrzałe do szkoły, nie wystarczy, że potrafi ono np. czytać, liczyć do 20, ma dużo wiedzy (a szczegółami z życia dinozaurów imponuje wszystkim na rodzinnych zgromadzeniach), buduje piękne, złożone zdania. Dziecko musi także umieć się samo ubrać i rozebrać, dać sobie radę w przeniesieniu tornistra z szatni do klasy, umieć dogadać się z innymi dziećmi, zgodnie bawić się z nimi, czasem pogodzić się z porażką (bo nie zawsze będzie przecież najlepsze…), spakować, kiedy trzeba wszystkie swoje przybory i niczego nie zostawić na ławce. Krótko mówiąc, musi osiągnąć dojrzałość nie tylko w zakresie intelektu, ale także w pozostałych sferach rozwoju: fizycznego, emocjonalnego, społecznego. Stosunkowo często psychologowie i pedagodzy sygnalizują, że dzieci bardzo sprawne poznawczo, intelektualnie, bywają jednocześnie zadziwiająco niedojrzałe emocjonalnie i społecznie (np. wybuchają płaczem po otrzymaniu od nauczycielki uwagi krytycznej czy obrażają się, jeśli praca innego dziecka zostanie wyżej oceniona)”.
(A. Piotrowska, Dzieci u progu szkoły. Osiągnięcia rozwojowe sześciolatka, [w:] Diagnoza przedszkolna i wspomaganie dzieci w osiąganiu gotowości do nauki w szkole, red. Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa, s. 34–35, www.ore.edu.pl, (dostęp 26.10.2015 r.))
BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ
Jak to wygląda w naszej Poradni?
W trakcie spotkań diagnostycznych staramy się traktować rodzica jako partnera w podejmowaniu decyzji w sprawie drogi edukacyjnej jego dziecka. To rodzic ma rozległą i istotną wiedzę na temat dziecka. Wie jak jego dziecko radzi sobie z porażką, jak wyraża emocje, te pozytywne i te negatywne, jak radzi sobie w nowych sytuacjach społecznych, na ile jest samodzielne i wytrwałe, jak przestrzega ustalonych zasad, wykonuje polecenia, jak skupia się na zadaniach, itp.
Naszym zdaniem diagnoza dojrzałości szkolnej powinna być wieloprofilowa
i wielospecjalistyczna. Konieczne jest więc zastosowanie różnych metod badawczych uzupełniających badania testowe, np. obserwacja zachowania się dziecka, pogłębiony wywiad rozwojowy z rodzicami lub opiekunami dziecka, techniki kwestionariuszowe itp.
I. Spotkanie rodziców/opiekunów dziecka z psychologiem lub pedagogiem
1. Analiza wniosku opiekuna oraz załączonej do niego dokumentacji: opinii
z przedszkola, wyników przeprowadzonych wcześniej badań – psychologicznych, logopedycznych, integracji sensorycznej, dokumentacji medycznej.
2. Wywiad z opiekunem mający na celu:
zebranie wiedzy na temat dziecka (stanu zdrowia, przebiegu dotychczasowego rozwoju), rodziny i środowiska lokalnego,
pogłębienie wiedzy na temat zgłaszanych trudności dziecka i wątpliwości co do jego poziomu gotowości szkolnej,
ocena za pomocą kwestionariuszy temperamentu dziecka, rozwoju sensomotorycznego, kompetencji emocjonalno-społecznych, itp.
II. Badanie aktualnego poziomu gotowości szkolnej dziecka
Ocena poziomu aktualnego przygotowania dziecka do spełniania obowiązku szkolnego w zakresie:
- poziomu rozwoju poznawczego,
- sprawności percepcyjno-motorycznej,
- sprawności językowych,
- rozwoju emocjonalno-motywacyjnego,
- rozwoju społecznego,
- opanowania umiejętności przewidzianych jako efekty realizacji podstawy
- programowej wychowania przedszkolnego.
KIEDY WARTO OCENIAĆ GOTOWOŚĆ SZKOLNĄ DZIECKA?
GOTOWOŚĆ EMOCJONALNO-MOTYWACYJNA
- Reakcje emocjonalne dziecka przybierają postać nieakceptowaną społecznie – krzyczy, bije, obraża się, ucieka.
- Nie umie bawić się w grupie dzieci – zabiera zabawki, narzuca swoje zdanie, kłóci się. Jest mało samodzielne, oczekuje ciągłej pomocy nauczyciela.
- Nie przestrzega ustalonych zasad, odmawia wykonywania poleceń nauczyciela. Płacze, protestuje przy rozstaniu z rodzicami, gdy przyprowadzają je do przedszkola lub potem do szkoły.
- Poddaje się przy wszelkich napotkanych trudnościach, odmawia dalszego wykonania trudnego dla siebie zadania, wycofuje się z trudnych dla siebie sytuacji.
- Dziecko jest niecierpliwe, nadmiernie skoncentrowane na sobie (egocentryczne).
- Jest nastawione głównie na zaspokajanie potrzeby bliskości i bezpieczeństwa.
GOTOWOŚĆ SŁOWNIKOWO-POJĘCIOWA
- Dziecko mało mówi, używa niewielu słów, nie umie nazwać wielu rzeczy.
- Niepoprawnie, w złym kontekście używa słów i myli pojęcia.
- Z trudem wyraża swoje myśli. Ma krótkie, ubogie wypowiedzi. Buduje proste zdania.
- Ma problem z dostrzeganiem cech wspólnych, elementy łączy w zbiory przypadkowo, na zasadzie kolekcji.
- Nie umie zauważać pewnych wspólnych zasad, reguł.
- Ma trudność z dopasowywaniem do liter i cyfr właściwych symboli, nie rozumie znaczenia symboli.
GOTOWOŚĆ PSYCHOMOTORYCZNA
MOTORYKA
- Chłód dziecka jest niewłaściwy – ma problem z chodzeniem na palcach, na piętach.
- Jego postawa ciała jest nieprawidłowa, a napięcie ciała niewłaściwe.
- Dziecko ma kłopoty z wykonywaniem ćwiczeń i zabaw ruchowych, ma problemy z równowagą.
- Ruchy dziecka są niezdarne, niezgrabne, często się przewraca, uderza, potrąca przedmioty i osoby.
- Słabo biega, skacze, rzuca i chwyta.
- Tempo wykonywanych ruchów jest nadmiernie szybkie lub bardzo wolne.
GRAFOMOTORYKA
- Dziecko ma małą ruchliwość i precyzję ruchów rąk, dłoni, nadgarstka.
- Słabo i niechętnie rysuje, unika manipulowania drobnymi przedmiotami.
- Ma małą sprawność palców przy czynnościach samoobsługowych – guziki, suwaki, sznurowadła, szczotka, grzebień.
- Napięcie mięśni rąk jest zbyt słabe lub zbyt silne.
- Niepoprawnie chwyta kredkę, ołówek, nożyczki.
- Ma trudności z wycinaniem, wydzieraniem, malowaniem, lepieniem, budowaniem z klocków.
- Nacisk przyborów piśmiennych na kartkę jest zbyt duży lub zbyt słaby.
- Szybko się męczy, wykonując prace manualne.
- Narysowane przez niego linie są drżące, przerywane, chwiejne.
- Tempo pracy dziecka jest bardzo wolne.
- Mała jest płynność ruchów – ruchy są albo zbyt gwałtowne, albo zbyt powolne.
- Ma trudności z utrzymaniem się w liniaturze, w konturach rysunku.
- Jego rysunki są ubogie w szczegóły, proste, schematyczne.
- Bardzo niska estetyka prac plastycznych, zeszytów ćwiczeń.
ARTYKULACJA
- Mowa dziecka jest niewyraźna, trudno ją zrozumieć.
- Mówi sylabami, nie kończy wyrazów.
PERCEPCJA WZROKOWA
- Ma problemy z odróżnianiem szczegółów na obrazku.
- Ma trudności w porównywaniu elementów, wskazywaniu podobieństw.
- Pomija drobne elementy obrazków.
- Nie umie poprawnie odwzorować prostych figur, szlaczków, wzorów.
- Rysunki dziecka są ubogie, niepełne, bez szczegółów.
- Ma trudności w wyróżnieniu figury i tła.
- Ma trudności w różnicowaniu i/lub nazwaniu kolorów.
PERCEPCJA SŁUCHOWA
- Dziecko ma trudności z wychwyceniem i nazwaniem dźwięków z otoczenia.
- Nie potrafi naśladować dźwięków ani odtwarzać układów dźwięków, np. ich rytmu.
- Ma trudności z podziałem wyrazu na sylaby, zdania na wyrazy.
- Ma trudności z analizą wyrazów (wyróżnieniem pierwszej i ostatniej głoski).
- Ma trudności z syntezowaniem głosek w cały wyraz.
- Jego pamięć słuchowa jest obniżona, ma problemy z zapamiętaniem nowych słów (często zniekształca nowe, dłuższe wyrazy), poleceń, piosenek, wierszy, ciągów cyfr, itp.
KONCENTRACJA
- Uwaga dziecka łatwo się rozprasza, jest podatna na wszelkie bodźce pojawiające się w otoczeniu.
- Czas skupienia uwagi jest bardzo krótki.
- Dziecko ma trudności z zapamiętaniem całej instrukcji.
- Dziecko przerywa, nie kończy wykonywanych zadań.
PAMIĘĆ
- Nie pamięta podstawowych informacjo o sobie i swoim otoczeniu (adres, imiona bliskich).
- Ma trudności za zapamiętaniem cyfr, liter, nazw (figur geometrycznych, nazw miesięcy i dni tygodnia).
- Długo uczy się wierszy, piosenek, potrzebuje wielu powtórzeń i szybko zapomina.
ORIENTACJA W SCHEMACIE CIAŁA, LATERALIZACJA
- Myli strony prawa-lewa.
- Jest oburęczne, brak preferencji jednej ręki.
- Ma skrzyżowaną lateralizację.
- Ma problemy z kierunkiem rysowania, pisania, liniaturą, planowaniem rozkładu materiału na stronie.
- Ma trudności z odwzorowywaniem liter, cyfr, zapisuje je w lustrzanym odbiciu.
- Wykonując ćwiczenia fizyczne myli kierunki zwrotów, obrotów.
- Nie rozumie pojęć dotyczących stosunków przestrzennych.
INTEGRACJA
- Integracja wszystkich wymienionych wyżej funkcji jest zaburzona, jest między nimi słaba współpraca, co może się przejawiać między innymi w słabej koordynacji wzrokowo-słuchowo-ruchowej.
Program Wczesnego Wspomagania Rozwoju
Skierowany jest do dzieci u których wykryto niepełnosprawność, a nie podjęły jeszcze nauki w szkole. Program jest realizowany BEZPŁATNIE.